Côn Đảo – nơi đau thương nhất của nước ta trong những năm kháng chiến chống Pháp. Hàng vạn người đã anh dũng hi sinh tại hòn đảo này. Đến với Côn Đảo, điều đầu tiên bạn phải làm chính là ghé thăm nghĩa trang Hàng Dương. Vào đúng 11, 12h đêm mỗi ngày, từng đoàn người nối nhau ra thắp nhang, thành tâm đứng trước mộ để đảm bảo sự thiêng liêng cũng như bày tỏ lòng thành kính của mỗi người với các anh hùng đã hi sinh.

Xem thêm các tour du lịch Côn Đảo:

• Du lịch Côn Đảo - Vũng Tàu - Mũi Né

• Du lịch Côn Đảo - Khởi hành hàng ngày

• Du lịch Sài Gòn - Côn Đảo - Vũng Tàu - Mũi Né

Kết cấu các công trình tại Nghĩa trang Hàng Dương

Nghĩa trang Hàng Dương có diện tích lên đến 190.000 m², là nghĩa trang lớn nhất tại Côn Đảo. Nghĩa trang là nơi chôn cất khoảng hơn 20.000 chiến sĩ cách mạng và nhà yêu nước Việt Nam qua bao năm tháng bị tù đầy, hạnh hạ trong nhà tù Côn Đảo từ năm 1862 cho đến 1975 do chính quyền thực dân Pháp và chính quyền Việt Nam Cộng hòa cai trị.

Nghĩa trang Hàng Dương được Bộ Lao động Thương binh và Xã hội giao cho UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu làm chủ đầu tư và giao cho Viện Kỹ thuật Công binh khởi công xây dựng và tôn tạo vào ngày 19 tháng 12 năm 1992. Toàn bộ khu vực được chia thành 4 khu: A, B, C và D.

+ Khu A bao gồm 688 ngôi mộ (có 7 mộ tập thể) trong đó 91 mộ có tên và 597 mộ khuyết danh. Các phần mộ này được chôn cất và xây dựng từ những năm 1945 trở về trước. Khu vực này là nơi an nghỉ của liệt sĩ cách mạng Lê Hồng Phong và nhà yêu nước Nguyễn An Ninh.

+ Khu B bao gồm 695 ngôi mộ (có 17 mộ tập thể) trong đó 276 mộ có tên và 419 mộ khuyết danh. Các mộ phần này được xây từ năm 1945 đến năm 1960. Khu vực này là nơi chôn cất phần mộ của nữ anh hùng Võ Thị Sáu và anh hùng Cao Văn Ngọc.

+ Khu C bao gồm 373 ngôi mộ (có 1 mộ tập thể) trong đó 332 mộ có tên và 41 mộ khuyết danh. Các phần mộ này được chôn cất từ năm 1960 đến năm 1975. Tại đây có phần mộ của anh hùng Lê Văn Việt.

+ Khu D bao gồm 157 ngôi mộ, trong đó 14 mộ có tên và 143 mộ khuyết danh. Đặc biệt mộ khu D được quy tập các mộ từ Hòn Cau và Hàng Keo về.

Tuy nhiên không phải Hàng Dương là nơi chôn cất toàn bộ tù binh, khu vực chuồng Bò mới chính là nghĩa địa chôn sống biết bao anh hào nhân kiệt. Sau đó, nó được di dời lên nghĩa trang Hàng Keo. Từ năm 1944, chế độ khủng bố trắng sau cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ đã giết hại hàng ngàn tù nhân.

Trước khi nghĩa trang Hàng Dương xuất hiện, thực dân Pháp xây dựng nghĩa trang Hàng Keo để chôn cất tù nhân. Nghĩa trang Hàng Keo được xây dựng lần đầu tiên để chôn cất tù bình, sau khi nghĩa trang này không còn chỗ, thực dân Pháp quyết định mở thêm nghĩa trang Hàng Dương. Tính đến ngày Côn Đảo hoàn toàn giải phóng (1975), nghĩa trang lịch sử này tròn 35 tuổi. Trong vòng 35 năm ấy, ước tính khoảng 6.000 tù nhân bị giết hại.

Tù nhân xấu số được liệm bằng 2 chiếc bao bàng – loại đan bằng loại cỏ ống, cột 7 nút lại, rồi đưa ra vùi qua loa xuống cát. Có những đợt, mỗi ngày chứng kiến từ 15 đến 20 người chế vì đánh đập, hành hạ và họ được chất lên xe bò chở ra hàng Dương vùi chung một hố. Đến năm 1944, khu A đã chật kín chỗ, nhà tù quyết định mở rộng thêm nghĩa trang về phía nam, tức khu B hiện nay.

Những hài cốt của lớp tù nhân chống Mỹ được chôn tiếp vào phần còn lại của khu B và chôn tiếp qua khu C. Gần 500 tù chính trị câu lưu chống ly khai Đảng cộng sản trong những năm 1957-1963 được chôn trong khu B.

Đến nghĩa trang Hàng Dương nên viếng thăm vào buổi đêm

Những ngôi mộ sống mãi với thời gian lột tả tội ác của thực dân đế quốc, chiến tranh gây nên biết bao đau thương cho người dân. Hơn nữa, nơi đây còn vang hát mãi bài ca về những trang sử hào hùng của cuộc đấu tranh trong ngục tù. Chính vì vậy, khi đến Côn Đảo, bạn không thể bỏ qua cơ hội viếng thăm nghĩa trang Hàng Dương vào ban đêm.

Khu vực sân hành lễ nằm ở trung tâm của nghĩa trang với một tượng đài. Tượng đài cao 9m, nặng 25 tấn được khởi dựng ngày 16/7/1980. Dưới chân bức tượng có ghi hàng chữ “Vĩnh biệt các đồng chí”. Tượng đài được tái tạo từ câu chuyện “Chết còn cởi áo cho nhau”. Người trao áo là ông Vũ Văn Hiếu, nguyên là bí thư đầu tiên của đặc khu mỏ Hòn Gai (tháng 10/1930). Người nhận áo nguyên là cố Tổng Bí thư Lê Duẩn.

Khu vực này là nơi nhân dân sắm lễ, hành hương, đứng trước mộ các anh hùng liệt sĩ và cùng tưởng nhớ đến những chiến công hiển hách của họ. Sau khi đã viếng thăm tượng đài chính, du khách có thể viếng thăm từng ngôi mộ một tại các khu tiêu biểu là mộ nhà yêu nước Nguyễn An Ninh, mộ chị Võ Thị Sáu,... Đó là những ngôi mộ anh hùng dân tộc có công lớn, rất linh thiêng, nổi tiếng 3 miền. Chị Sáu linh thiêng, cho nên người dân trên đảo đều thờ chị, luôn nhớ đến công ơn của chị.

Mặc dù là ban đêm nhưng khu nghĩa trang luôn đầy đủ ánh đèn sáng giúp nhân dân ra viếng thăm có đủ ánh sáng để đi lại. Khung cảnh nơi đây không đáng sợ như trong tưởng tượng của mỗi người mà nó lại cực thiêng liêng và cao quý. Chính vì vậy, nên ghé thăm nghĩa trang vào ban đêm để cảm nhận hết vẻ đẹp, tôn kính tại đây.

Trong mùa hè sắp tới, bạn đã có dự định du lịch Côn Đảo hay chưa? Cùng khám phá hòn đảo này cùng với HANOTOURS trong mùa hè này nhé!